“มรดก” คือหนึ่งในเรื่องที่ทำให้หลายครอบครัวต้องผิดใจกัน ทั้งจากความไม่เข้าใจและการแบ่งทรัพย์สินไม่เป็นธรรม หลายคนจึงเลือกทำพินัยกรรมไว้ก่อนเสียชีวิตเพื่อกำหนดชัดเจนว่า “ใครควรได้อะไร”
แต่ถ้าไม่ได้ทำพินัยกรรมไว้ล่ะ? กฎหมายจะให้ใครเป็นคนได้รับมรดก และใครจะได้มากที่สุด?
วันนี้ทนายแชมป์จะอธิบายให้เข้าใจง่ายๆ พร้อมตัวอย่างคำนวณจริงให้เห็นภาพ
สารบัญเนื้อหา
-
แยกสินสมรสออกจากกองมรดกก่อน
-
ใครได้มรดกบ้างถ้าไม่มีพินัยกรรม
-
ลูกนอกสมรสได้มรดกไหม
-
ไม่มีพินัยกรรมจะแบ่งมรดกยังไง
-
การแบ่งมรดก คู่สมรสและบุตร (ตัวอย่างคำนวณจริง)
-
สรุป ใครได้มรดกเยอะที่สุด
แยกสินสมรสออกจากกองมรดกก่อน
สิ่งแรกที่ต้องเข้าใจคือ สินสมรสไม่ใช่มรดก
ในกรณีที่ผู้ตายมีคู่สมรสที่จดทะเบียนถูกต้องตามกฎหมาย ต้องแยกสินสมรสออกมาก่อนเสมอ
สินสมรส หมายถึงทรัพย์สินที่คู่สมรสทั้งสองได้มาระหว่างชีวิตสมรส ไม่ว่าจะเป็นเงินเดือน รายได้ หรือทรัพย์สินที่ซื้อระหว่างแต่งงาน กฎหมายถือว่าทรัพย์เหล่านี้เป็นของร่วมกันคนละครึ่ง
ดังนั้น เมื่อฝ่ายหนึ่งเสียชีวิต คู่สมรสจะได้รับสินสมรสครึ่งหนึ่งก่อนทันที
ส่วนที่เหลืออีกครึ่งจึงจะกลายเป็น “กองมรดก” ที่นำมาแบ่งให้ทายาทคนอื่นต่อไป
ใครได้มรดกบ้างถ้าไม่มีพินัยกรรม
เมื่อแยกสินสมรสออกแล้ว จึงมาดูว่า “ใครเป็นทายาทโดยธรรม” ตามกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1629–1635
หลักสำคัญคือ “ญาติชิดตัดญาติห่าง” หมายถึง ถ้ามีทายาทลำดับต้นอยู่ ลำดับถัดไปจะไม่ได้รับเลย
ลำดับทายาทโดยธรรม
-
ผู้สืบสันดาน (ลูก หลาน เหลน)
-
บิดามารดา
-
พี่น้องร่วมบิดามารดาเดียวกัน
-
พี่น้องร่วมบิดาหรือร่วมมารดาเดียวกัน
-
ปู่ ย่า ตา ยาย
-
ลุง ป้า น้า อา
หมายเหตุ: คู่สมรสมีสิทธิได้รับมรดก “ร่วมกับ” ญาติในแต่ละลำดับ โดยจะได้ในสัดส่วนพิเศษตามที่กฎหมายกำหนด
ลูกนอกสมรสได้มรดกไหม
คำตอบคือ ได้
กฎหมายไทยมองเรื่องมรดกในมุม “สายเลือด” ไม่ใช่สถานะของพ่อแม่
ดังนั้น แม้ลูกจะเกิดจากหญิงที่ไม่ได้จดทะเบียนสมรสกับพ่อ แต่ถ้าพ่อรับรองบุตรตามกฎหมายแล้ว ลูกนอกสมรสจะมีสิทธิได้รับมรดกเท่ากับลูกในสมรสทุกประการ
ไม่มีพินัยกรรมจะแบ่งมรดกยังไง
เมื่อทราบแล้วว่าใครบ้างที่มีสิทธิรับมรดก กฎหมายกำหนดให้ แบ่งเท่ากันในแต่ละลำดับ
ตัวอย่างเช่น
-
ถ้ามีลูก 3 คน → ลูกแต่ละคนจะได้เท่ากัน
-
ถ้ามีลูกและคู่สมรส → คู่สมรสได้ส่วนเท่ากับลูกหนึ่งคน
แต่หากไม่มีลูกเลย คู่สมรสจะได้แบ่งกับพ่อแม่ หรือพี่น้องของผู้ตายตามสัดส่วนต่อไปนี้
การแบ่งมรดก คู่สมรสและบุตร (ตัวอย่างคำนวณจริง)
เพื่อให้เห็นภาพชัดเจน ลองดูกรณีจำลองจากสถานการณ์จริงที่เกิดขึ้นบ่อยในครอบครัวไทย
กรณีศึกษา
นายเอ (บิดา) เสียชีวิต มีทรัพย์สินทั้งหมด 6 ล้านบาท
โดยนายเอ จดทะเบียนสมรสกับภรรยาอย่างถูกต้องตามกฎหมาย และมี บุตรด้วยกัน 2 คน ส่วนบิดามารดาของนายเอ (ปู่ ย่า) เสียชีวิตไปก่อนหน้า
ขั้นตอนการคำนวณการแบ่งมรดก
-
แยกสินสมรสออกก่อนครึ่งหนึ่ง
ทรัพย์สินทั้งหมด 6 ล้านบาท ถือเป็นสินสมรสที่ได้มาระหว่างชีวิตสมรส กฎหมายกำหนดให้คู่สมรสมีสิทธิ์ครอบครองเท่ากัน
→ ดังนั้น แบ่งครึ่งให้ภรรยา 3 ล้านบาท ในฐานะ “สินสมรส” (ส่วนนี้ไม่ถือเป็นมรดก)
-
ส่วนที่เหลืออีกครึ่งหนึ่งคือกองมรดก
หลังจากแบ่งสินสมรสแล้ว จะเหลือทรัพย์สินอีก 3 ล้านบาท ซึ่งถือเป็น “กองมรดก” ของนายเอ
-
แบ่งมรดกระหว่างภรรยาและบุตร 2 คน
ตามกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1629 ภรรยาและบุตรอยู่ในลำดับทายาทเดียวกัน
→ ดังนั้น ต้องแบ่งมรดก เท่ากันทุกคน
จำนวนผู้รับมรดกรวม 3 คน (ภรรยา + ลูก 2 คน)
→ มรดก 3 ล้านบาท ÷ 3 = คนละ 1 ล้านบาท
สรุป ใครได้มรดกเยอะที่สุด
ในกรณีที่ ไม่มีการทำพินัยกรรม
ผู้ที่ได้ทรัพย์สินมากที่สุดตามกฎหมายคือ คู่สมรสที่จดทะเบียนอย่างถูกต้อง
เพราะคู่สมรสได้รับทรัพย์สองส่วน ได้แก่
-
สินสมรสครึ่งหนึ่ง ของทรัพย์สินที่ได้มาระหว่างชีวิตสมรส (ไม่ถือเป็นมรดก)
-
ส่วนแบ่งมรดกอีกหนึ่งส่วน ร่วมกับทายาทลำดับเดียวกัน เช่น ลูก หรือพ่อแม่ของผู้ตาย
เมื่อรวมสองส่วนนี้แล้ว คู่สมรสมักจะได้รับทรัพย์มากที่สุดในทุกกรณี
ส่วน ลูก หรือ ญาติพี่น้อง จะได้รับเฉพาะส่วนมรดกเท่านั้น ซึ่งคิดจากส่วนที่เหลือหลังแยกสินสมรสออกแล้ว
ดังนั้น หากใครรู้สึกว่าอยากจัดสรรทรัพย์สินเอง — เช่น อยากให้ลูกบางคนมากกว่าคนอื่น หรืออยากมอบให้คนที่กฎหมายไม่ได้ระบุไว้ เช่น คู่ชีวิตที่ไม่ได้จดทะเบียน หรือเพื่อนสนิท
ควรทำพินัยกรรมไว้ล่วงหน้า เพื่อกำหนดเจตนาของตัวเองอย่างชัดเจน และป้องกันปัญหาความขัดแย้งในครอบครัวภายหลัง